Sık görülen diz sorunları

Diz ağrısı şikayetleri hastaların ortopedi uzmanına en sık başvurma sebepleri arasında ilk sırada yer almaktadır. Diz eklemi; uyluk, kaval  kemikleri ile diz kapağı kemiğinin oluşturduğu vücudun en geniş yüzeyli eklemidir. Diz ekleminde iç ve dış tarafta iki adet menisküs adı verilen kıkırdak yapılar vardır. Bu  yapılar eklem yüzeyinin birbirine uyumunu destekler ve kemik yüzeylerin aşınmasına engel olur. Diz içinde, dizin öne ve arkaya kaymasını engelleyen ön ve arka çapraz bağlar bulunur.

Dizde en sık rastlanan şikayetlerin başlıcası menisküsler ile ilgili problemlerdir. Dizdeki ani burkulmalar, dönmeler esnasında dizdeki menisküslerde yırtıklar oluşabilir. Menisküs yırtığı hastada; dizde ağrı, takılma, merdiven inerken ağrı, çömelip kalkmada ağrı, bazen eklemde kilitlenme gibi şikayetler yapar.

Menisküs yırtığı teşhisi ortopedi uzmanı muayenesi ve sonrasında çekilen MR filmi ile konur.

Menisküs yırtıklarının tedavisi, günümüzde kapalı ameliyat adı da verilen artroskopi ile yapılmaktadır. Artroskopi ameliyatı, genel veya spinal anestezi sonrası yapılabilir. Diz eklemine kurşun kalem çapında optik sistemle bağlantılı bir borucukla girilir. Dizin içinin görüntüsü ekrana yansır. Bu şekilde diz içindeki menisküs, bağ ve diğer yapıların görsel muayenesi yapılır. Daha sonra yine aynı büyüklükte ikinci bir delik açılıp bu delikten içeriye sokulan özel aletler vasıtasıyla yırtık menisküs parçasına ekranda görerek müdahale edilir. Menisküs yırtıklarının çoğunda kısmi olarak yırtık bölümü çıkarılır.  Kalan menisküs bölümü diz fonksiyonlarının devamı için genellikle yeterli bir destek sağlar. Menisküsün iyileşme potansiyeli olan bazı yırtıklarında ise yine artroskopik olarak menisküs dikilebilir.

Özellikle sporcularda sık görülen diz içinde yaralanmalardan biri de ön çapraz bağ yırtıklarıdır. Genellikle dizde şiddetli bir dönme ve sonrasında oluşan ileri dercede şişlik oluşur. Daha sonra dizi kontrol edememe hissi, yürürken veya koşarken dizde boşalma gibi belirtiler verir. Ön çapraz bağ kopmalarında, hastanın muayene edilerek, dizde gevşekliğinin değerlendirilmesi en büyük öneme sahiptir. MR tetkiki ile ön çapraz bağ kopmasının kesin tanısı tam olarak tespit edilebilir.

Ön çapraz bağ kopmalarının tedavisinde, hastanın yaşı uygun ve aktif olarak sporcu ise veya günlük işlerinde dizinde boşalmalar oluyorsa çapraz bağ tamiri ameliyatı yapılır. Ön çapraz bağ ameliyatlarında dizin önünden  veya yan tarafından alınan tendonlar, kopmuş olan ön çapraz yerine artroskopik olarak özel vida sistemleri ile konur. 

Diz eklemindeki problemlerin sık karşımıza çıkanlarından biri de patella denilen diz kapağı kemiğinin kıkırdağının aşınması ile ilgili problemlerdir. Dizin ön tarafında ağrı, merdiven çıkarken ağrı, uzun süre oturmalardan sonra dizinin ön yüzünde ağrı başlaması ve dizini düzeltme isteği gibi şikayetlere yol açar.

Diz kapağı kemiği özellikle çömelip kalkma ve merdiven çıkma hareketleri esnasında ciddi bir yük altında kalır. Aşırı kilolu kimselerde bu yük daha büyüktür ve kıkırdak aşınmaya başlar. Bu aşınma kendini ağrı ile belli eder. Bu sorunun çözümünde belli kas guruplarını güçlendiren özel egzersizlerin çok faydası vardır. Bunun için üretilmiş özel dizlikler ve kıkırdak yıkımını azaltan hatta onarımını destekleyen birtakım ilaçların tedavide faydası olabilmektedir. Bu tedaviden fayda görmeyen veya belirgin yapısal bozukluğu olan hastalarda diz kapağı kemiğindeki baskıyı azaltmak için özel bir takım ameliyatlar uygulanabilir.

Diz eklemini oluşturan kıkırdakların ileri dercede bozulması ve eklemin deforme olması ile ortaya çıkan diğer bir hastalık da diz eklemi kireçlenmesidir.  Özellikle fazla kilolu kimselerde orta yaş ve daha sonrasında daha sık görülür. Diz eklemi hareketleri ağrılı, şiş ve şekli bozulmuştur. Hastanın yürümesi, merdiven inip çıkması oldukça zorlaşmıştır. Zamanla geceleri yatarken bile ağrılar oluşur. Dizin durumu muayene ve röntgen ile değerlendirildikten sonra, diz kireçlenmesinin tedavisinde öncelikle özel diz egzersizleri, kilo kontrolü ilaç tedavisi uygulanır. Eklem içine yapılan kıkırdak güçlendirici enjeksiyonlar, özel dizlikler tedavide kullanılmaktadır. Belli dönemlerde fizik tedavi uygulanabilir. Menisküs yırtığı ile birlikte olan uygun vakalarda artroskopik girişim kısmen faydalı olabilmektedir.

İleri derecedeki diz kireçlenmelerinde total diz protezi ameliyatı uygulanmaktadır. Bu ameliyatla bozulmuş olan eklem yüzeyleri çıkarılıp yerine metal ve plastik maddelerle yapılmış özel protez konur. Hastanın ağrısız yürümesi amaçlanır.