Evlilik nedeniyle kıdem tazminatında 1 yıla dikkat!

Görev tanımında olmayan işi yapmayı kabul etmeyen, birikmiş kıdem tazminatı hakkı bulunan, sendikaya üye olan, fazla mesai alacaklarının ödenmesi gibi haklarını isteyen işçiler bazı işverenlerce ücretsiz izne çıkartılabiliyor. Çalışanların beklentisi, 17 Mart’ta sona erecek işten çıkarma yasağının bu haliyle yeniden uzatılmaması yönünde. Ahmet Kıvanç, Habertürk okurlarının sorularını yanıtladı...

MALİ HAKLARIMIZI İSTEDİĞİMİZ İÇİN ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARTILDIK

5 yıldır bir bankada çalışıyorum. Yaklaşık 2 bin personelin bulunduğu bankada benimle birlikte 10 dolayında kişi ücretsiz izne çıkartıldık. Aralık ayından bu yana ücretsiz izindeyim. Bazı mali haklarımızı talep ettiğimiz için cezalandırılıyoruz. İhtar çektim, cevap dahi verilmedi. Bizi istifaya zorlamak istiyorlar. Devletten 1400 TL alıyorum ve sadece evimin kirası 1200 TL, eşim ve 18 aylık çocuğum var. Ele güne muhtaç olduk. Lütfen sesimizi duyurun, yoksa bu haksızlık hiç bitmeyecek. (Y.A.)

Habertürk okurları bazen soru sormak için değil, dertlerini dile getirmek ve seslerini duyurmak için mesaj gönderiyorlar. Bu okurumuz da onlardan biri. İşten çıkarma yasağına paralel olarak işverene tanınan işçiyi ücretsiz izne çıkarma yetkisi, esasında pandemi sürecinde kısa çalışmadan yararlanma koşullarını yerine getiremeyen işçinin işten çıkartılmayıp, nakdi ücret desteği ile desteklenmesi amacıyla verildi.

İşten çıkarma yasağının ilk gününden itibaren çalışanlardan ücretsiz izin uygulamasının bazı işverenlerce baskı aracı olarak kullanıldığına dair şikâyetler gelmeye başladı. İşveren, çeşitli gerekçelerle çalışmak istemediği kişileri ücretsiz izne çıkartarak kendi isteğiyle işten ayrılmaya zorluyor. Kendi isteğiyle işten ayrılan işçi ise kıdem tazminatını alamıyor, işsizlik ödeneğinden de mahrum kalıyor. Çalışanlar tam bir açmaz içine düşüyor.

Sizin durumunuza gelince, bu durumu haklı fesih sebebi yaparak kıdem tazminatınızı alıp ayrılabilirsiniz ya da işten ayrılmayıp uğradığınız ücret kaybı için alacak davası açabilirsiniz. Özellikle kısa çalışma hakkınız olduğu halde ondan da yararlandırılmayıp doğrudan ücretsiz izne çıkartılmış iseniz bu tamamen kötü niyete girer ki, davayı kazanmanızı da kolaylaştırır.

EVLİLİK NEDENİYLE KIDEM TAZMİNATI NASIL ALINIR?

14.04.2020’de evlendim ve mobbing sebebiyle iş yerinden ayrılmak istedim. İnsan kaynakları direktörüne, evlendiğim yıl içerisinde işimden kendi isteğimle ayrılırsam kıdem ve ihbar tazminatımı alıp alamayacağımı sorduğumda, 2019 yılında bu kanunun kaldırıldığını söyledi. Ama geçen günlerde bir avukat arkadaşım kanunun hala yürürlükte olduğunu ve işimden kendi isteğimle de ayrılsam haklarımı alabileceğimi söyledi. Sizin görüşünüzü alabilir miyim? (Simge Y.)

Kıdem tazminatı 1475 Sayılı Eski İş Kanunu’nda düzenlenmektedir. 1475 Sayılı Kanun’un diğer maddeleri yürürlükten kaldırılırken, kıdem tazminatıyla ilgili 14. Madde hâlâ yürürlüktedir. Kanuna göre, kıdem tazminatı, işçi işveren tarafından ahlâk ve iyi niyet kurallarına aykırı haller dışında bir nedenle çıkartıldığında, işçi tarafından haklı nedenle iş akdi feshedildiğinde, erkek işçiler askerlik nedeniyle işten ayrıldıklarında, emeklilikte, yaş dışındaki emeklilik koşullarının yerine getirilmesi halinde ödenir. İşçinin ölümü halinde ise mirasçılarına ödeme yapılır.

Ayrıca, kadın çalışanlar, evlendikleri tarihten itibaren bir yıl içerisinde kendi arzuları ile işten ayrıldıklarında kıdem tazminatını alabilirler. Evlenme tarihi olarak nikâh tarihi dikkate alınmaktadır. Nikâhınız 14 Nisan 2020 tarihinde kıyıldı ise en geç 13 Nisan 2021 tarihine kadar iş akdini feshederek kıdem tazminatını talep edebilirsiniz.

İşverene vereceğiniz yazıda, iş akdini evlilik nedeniyle feshettiğinizi ve kıdem tazminatınızı talep ettiğinizi belirtmelisiniz. Mobbing ile ilgili iddianız varsa bunu ayrıca dava konusu yapabilirsiniz ama kıdem tazminatınızın geciktirilmemesi için fesih yazısında mobbing konusuna girmemenizin daha iyi olacağını düşünüyorum.

GERİYE DÖNÜK İSTEĞE BAĞLI SİGORTA PRİMİ YATIRILABİLİR Mİ?

Mayıs 1969 doğumluyum. İlk SSK girişim Aralık 1988. 2100 gün SSK ve 100 gün isteğe bağlı sigorta primim bulunuyor. 2005-2011 arası hiç prim ödemem yok. 2011 yılından itibaren ara ara SSK’lı olarak çalışmaktayım. Şu an 3680 günüm var. Hiç çocuğum olmadı. Emeklilik için yaşım doldu ama primim eksik. Eksik günler için 2005 - 2011 arası isteğe bağlı ödeme yapıp emekli olabilir miyim? Ya da başka bir öneriniz var mı? (Nesrin Ö.)

Kanuna göre, isteğe bağlı sigorta primlerinin süresi içinde ödenmesi esastır. İsteğe bağlı sigorta priminin aksatılması halinde, primin ait olduğu aydan itibaren en geç 12 ay içinde gecikme faiziyle birlikte ödenmesi gerekir. Aksi takdirde primi ödenmeyen süreler, sigortalılık süresinden sayılmaz. Bu nedenle, 2005 – 2011 yıllarına ilişkin geriye dönük isteğe bağlı sigorta primi ödeme hakkınız bulunmuyor.

İlk sigorta giriş tarihiniz itibarıyla SSK’dan normalde 5450 prim günüyle 47 yaşında emekli olabilirdiniz. 5450 prim gününü sigortalı çalışarak doldurabilmeniz için 1770 gün, yani yaklaşık beş yıl çalışmanız gerekiyor. Böyle bir olanağınız yoksa hiçbir şey yapmadan bekleyin. Çünkü kanun, 3600 prim günüyle 58 yaşında emekli olmanıza da imkân sağlıyor. 58 yaşınızı doldurduğunuz Mayıs 2027’de emekli aylığı bağlanması için dilekçe verirsiniz. Doğum gününüz ayın kaçı ise o tarihi izleyen gün ile mayıs ayının son günü arasında dilekçe verdiğinizde 1 Nisan 2027 tarihinden geçerli olmak üzere emekli aylığınız bağlanır.

İŞVEREN KÇÖ ALAN İŞÇİNİN EKSİK ÜCRETİNİ TAMAMLAMAK ZORUNDA MI?

Çalıştığım şirket daha önce Nisan, Mayıs, Haziran 2020’de kısa çalışmaya gitmişti. Resmi olarak 8 gün çalışıldı göstermiş, geriye kalan eksik maaş miktarını tamamlamıştı. Son olarak Aralık 2020, Ocak, Şubat 2021 ayları için başvurdu. Bu sefer 3 ay boyunca çalışılmadı diye gösterilmiş. Devlet maaşımın yüzde 60’ını yatırıyor. İşveren bu sefer, ücretin kalan kısmını tamamlama mecburiyeti olmadığını söyleyerek tamamlamıyor. Kısa çalışma benim adıma çıktı. Benim işim uzaktan olduğu halde kısa çalışmaya benim adıma gidiliyor. Bu konuda haklarım nelerdir? Benim tam maaş isteme hakkım var mı? (Sevim Ş.)

Kanuna göre, kısa çalışmada geçen süreler için işsizlik fonundan, son 12 aylık dönemdeki prime esas kazanç ortalamasının yüzde 60’ı oranında kısa çalışma ödeneği bağlanır. Bir iş yerinde kısa çalışmaya gidildiğinde, yasadaki koşulları sağlayan işçiler ödenek alır. Ödenek doğrudan işçiye verilir.

İşveren kısa çalışmaya giderken işçiye danışmak veya rızasını almak ya da ücretin kalan kısmını tamamlamak zorunda değil. İşveren kısa çalışma döneminde sadece fiilen çalıştırdığı sürelerin ücretini ödemekle yükümlüdür. Örneğin, geçen yılki üç aylık dönemde ayda 8 gün çalıştığınızı belirtiyorsunuz, işveren sadece o 8 günün ücretini ödemek zorunda, üstünü tamamlama yükümlülüğü bulunmuyor.

Ancak, evden çalışmaya devam ettiğiniz halde kısa çalışmada gösteriliyorsanız bu yasal değildir. Uzaktan çalışma da normal çalışma gibi ücrete tabidir. İşveren kısa çalışmada gösterdiği işçisini fiilen çalıştırır ise cezai yaptırımla karşı karşıya kalır.

Fiilen çalıştığı halde kısa çalışmada gösterilmek işçi açısından haklı fesih sebebi oluşturur. İşçi evden çalıştığını kanıtlayabiliyorsa, çalıştığı sürelerin ücretini almadığı ve primlerinin yatırılmadığı gerekçesi ile iş akdini feshettiğinde kıdem tazminatını da alır.

9000 PRİM GÜNÜNÜ DOLDURAN 4 / B’Lİ EMEKLİLİK İÇİN YAŞI BEKLEMEK ZORUNDA MI?

1977 doğumluyum, 1997 yılı ağustos ayında SSK’ lı olarak çalışmaya başladım, 4530 gün çalıştım. Haziran 2011’den sonra da BAĞ-KUR’lu oldum ve halen BAĞ-KUR’luyum. 9000 gün prim ve 25 yıl sigortalılık süresi ile yaşa takılmadan emekli olabilir miyim? Başka nasıl bir yol izleyerek erken emekli olabilirim? (Temel G.)

SSK’dan emeklilikte 5900 prim günü, 25 yıl sigortalılık ve 57 yaşa, BAĞ-KUR’dan emeklilikte ise 9000 prim günüyle 58 yaşa tabisiniz. 4 / b’den emeklilikte aranan 9000 prim günü, emekli olabilmek için gerekli olan asgari çalışma süresidir. 25 yıla karşılık gelmektedir. 9000 gün koşulunu yerine getirdikten sonra emeklilik için yaşı beklemek zorundasınız.

EMEKLİLİK İÇİN HANGİ TARİHTE MÜRACAAT EDİLMELİ?

23.02.1971 doğumluyum. Sigorta girişim 01.06.1987. Temmuz 2012'den Ekim 2017'ye kadar (1854 gün) isteğe bağlı olarak primlerimi yatırdım. 17.10.2017'den bu yana sigortalı olarak çalışıyorum. İçinde bulunduğumuz Şubat ayı dahil 3874 4/a günüm var. 10 yıl yurt dışı çalışmışlığım var, mantıklı gelmediği için yurt dışı borçlanması yapmadım. Emeklilik için hangi tarihte müracaat etmeliyim? (İbrahim U.)

1987 yılındaki sigorta başlangıcınız staj sigortası ise emeklilik hesabında Temmuz 2012 tarihinde uzun vadeli sigorta kollarına prim ödediğiniz tarih, sigorta başlangıcı olarak kabul edilir. Bu durumda 4 / a statüsünde 7000 prim günüyle, 4 / b statüsünde ise 9000 prim günüyle 60 yaşında emekli olursunuz. 1987 yılında staj sigortası değil de uzun vadeli sigorta kollarına tabi çalıştıysanız bu durumda 4 / a‘dan 5375 prim günü, 25 yıl sigortalılık koşuluyla 50 yaşında emekli olursunuz. Emeklilik dilekçesi, yaş koşulunun yerine getirildiği tarihi izleyen günden o ayın sonuna kadar verilmelidir.

4 / a’dan emeklilikte asgari prim gününü tamamlamış bulunuyorsunuz. Yurt dışı borçlanmanıza gerek yok. Yurt dışı borçlanması yaparsanız, emekli aylığı bağlandıktan sonra herhangi bir işte çalışamazsınız.

NE ZAMAN EMEKLİ OLURUM?

07.01 1965 doğumluyum. İşe giriş tarihim 05.05.1988. SSK’lıyım, 4158 günüm var. Askerliğimi 18 olarak 1985'de yaptım. Askerliğimi borçlanırsam ne zaman emekli olurum?(Mehmet A.)

Normalde 5375 prim günüyle 50 yaşında emekli olabilirdiniz. Prim gününüz eksik olduğu için 50 yaşı kaçırmışsınız. Askerlik süresinin tamamını borçlanırsanız 5300 prim günüyle emekli olabilirsiniz. Prim gününü doldurduğunuz tarihte emeklilik dilekçesi verip aylık bağlatabilirsiniz. Askerlik borçlanmasını önceden yapmak şartıyla, kalan süreleri isteğe bağlı sigorta primi ödeyerek de tamamlayabilirsiniz.

Hiç borçlanma yapmayıp, isteğe bağlı sigorta primi ödemezseniz veya bundan sonra sigortalı bir işte çalışmazsanız bu durumda 60 yaşını doldurduğunuz tarihte emekliliğe hak kazanırsınız.